جوان آنلاین: «ابر بحران حوزه سلامت کمبود نیروی متخصص است»؛ این را احمد نجاتیان رئیس تازه نفس سازمان نظام پرستاری می‌گوید و یک‌بار دیگر نسبت پرستار به تخت را یادآوری می‌کند که باید ۸/۱ پرستار و ۵/۲ کادر پرستاری به ازای هر تخت باشد، در حالی که در شرایط کنونی این عدد ۵/۰ است. در چنین شرایطی و با افتتاح مراکز درمانی و بیمارستان‌های تازه، عمق چالش کمبود نیروی پرستار می‌تواند جدی‌تر هم بشود. در چنین شرایطی بحث راه‌اندازی خدمات مراقبت در منزل شاید بتواند به معنای خروج تعداد بیشتری از پرستاران از ارائه خدمت در نظام سلامت باشد و در کنار چالش‌هایی همچون مهاجرت‌های شغلی و جغرافیایی، مسئله کمبود پرستار را تشدید کند، اما رئیس سازمان نظام پرستاری در این‌باره معتقد است «اگر خدمات پرستاری را در منزل فعال کنیم، مطمئن باشید بار بیمارستان‌های ما کم می‌شود.» با وجود این وی می‌پذیرد که در حال حاضر پرستار بیکار نداریم که بخواهد در مراکز ارائه خدمات پرستاری در منزل مشغول به کار شود! در کنار این فعالیت مراکز غیر‌مجاز مراقبت از منزل و ورود شرکت‌های خدماتی به این حوزه تخصصی هم از چالش‌های دیگری است که حوزه هوم‌کر یا مراقبت‌های پرستاری در منزل را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و لزوم نظارت بر عملکرد این مراکز و افرادی را که به عنوان پرستار راهی منازل بیماران می‌شود، جدی‌تر می‌نماید. بگذریم از اینکه طبق تأکید نجاتیان حتی در مراکز و بیمارستان‌های خصوصی هم با این پدیده مواجهیم افرادی که در جایگاه پرستاری هستند، پرستار نیستند! اما در چنین شرایطی سازمان نظام پرستاری و وزارت بهداشت چگونه می‌توانند نظارت جدی‌تری را بر عملکرد مراکز مراقبت‌های پرستاری در منزل اعمال کنند؟ احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری به این سؤالات «جوان» پاسخ داده‌است.
آقای دکتر نجاتیان! همانطور که می‌دانید خیلی از شرکت‌هایی که تحت عنوان خدمات پرستاری در منزل فعالیت می‌کنند، افرادی را به منازل اعزام می‌کنند که پرستار نیستند و بیشتر نیرو‌های خدماتی هستند! نکته بعد اینکه با توجه به کمبود پرستاری که در کشور داریم با توجه به مهاجرت‌های جغرافیایی و شغلی، اگر این مراکز فراگیر شوند و پرستاران حرفه‌ای بخواهند وارد خدمات در منزل شوند، آیا در بیمارستان‌ها به مشکل کمبود پرستار برخورد نمی‌کنیم؟ در واقع آیا پرستار بیکاری داریم که بخواهد جذب این مراکز شود؟
نکته درستی را اشاره داشتید. ما نه‌تن‌ها در مراکز مراقبت پرستاری در منزل با حضور افراد غیرمتخصص مواجه هستیم، حتی در مراکز و بیمارستان‌های خصوصی هم با این پدیده مواجهیم افرادی در جایگاه پرستاری هستند که یا پرستار نیستند و از همکاران دیگر گروه‌های پزشکی‌اند یا دانشجویان سال پایین هستند. ما معتقدیم که حق مردم این نیست و باید حتماً فرد متخصص در این خدمات‌دهی حضور داشته باشد. حتی به اعتقاد ما پرستارانی که در منزل حضور پیدا می‌کنند باید متبحرتر از پرستاری باشد که در بیمارستان ارائه خدمت می‌دهد. در بیمارستان و مراکز درمانی هم سایر همکاران پرستار حضور دارند و هم پزشک و امکانات لازم وجود دارد. بنابراین خدمت‌رسانی خوبی صورت می‌گیرد، اما در منزل پرستار به تنهایی ارائه خدمت می‌دهد. بنابراین پرستاران و کمک پرستارانی که در منزل حضور دارند حتماً باید آموزش ویژه‌تری دیده‌باشند. ممکن است سطح مراقبت از یک بیمار سطح کمک پرستاری باشد و لزوماً نیاز به تخصص نخواهد داشت، اما حتماً این کمک پرستار و پرستار باید آموزش دیده باشند. بحث حضور شرکت‌های خدماتی هم گاهی اوقات در ارائه این مراقبت‌ها مطرح می‌شود که نهاد‌های قانونی باید جلوی این را بگیرند. ما آماده این هستیم که به دولت کمک بکنیم و حتماً وزارت بهداشت باید این کار را انجام دهد. گاهی اوقات شرکت‌هایی که از بهزیستی مجوز دارند و این کار را انجام می‌دهند. قانونمند کردن این ماجرا نیازمند یک همکاری است و وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. به همین‌خاطر هم ما اعلام آمادگی کردیم تا در جایگاه نظام پرستاری به وزارت بهداشت کمک کنیم و این ساماندهی و نظارت را انجام دهیم. باید یک مرجعی وجود داشته‌باشد تا اگر مردم به مشکلی خوردند یا با فرد غیرمتخصصی مواجه شدند، به آنجا اعلام کنند. بر این اساس ما آمادگی داریم تا در این زمینه به وزارت بهداشت کمک کنیم.
در خصوص دخالت افراد غیرمتخصص در حوزه مراقبت‌های پرستاری در خانه چطور؟ باید در این خصوص چه اقداماتی انجام گیرد، آیا قانون نداریم؟
هم قانون و هم امکانات وزارت بهداشت در این رابطه مهم است. در دانشگاه‌های علوم پزشکی معاونت درمان یک اداره نظارت بر درمان دارد که می‌توانند دفتر مؤسسات را بازدید کنند، اما، چون شبکه ارائه خدمات در منازل است، آن‌ها نه امکانات و نه نیروی لازم را برای این کار دارند و ما می‌توانیم به بهبود این روند کمک کنیم. البته برای حضور افراد در منزل یک‌سری ممنوعیت‌های قانونی وجود دارد، اما، چون بیماران خودشان از پرستاران دعوت کرده‌اند ما می‌توانیم بر نوع کار نظارت داشته‌باشیم و از امکانات دیجیتال و کنترل از راه دور هم بشود این کار را انجام داد. در عین حال، نظام پرستاری آماده است در کنار دولت این کار را برای حفظ حقوق مردم انجام دهد شاید بتوان گاهی اوقات از طریق امکانات دیجیتال و کنترل از راه دور همین کار را انجام داد.
کمکی که اشاره دارید به چه صورت می‌تواند باشد؟ مثلاً در سایت شما اعلام می‌شود چه مراکزی مورد اعتمادن؟ ساز و کار این کمک به چه صورت خواهد بود؟
باید سازوکاری برای آن تعریف کنیم. یکی از آن‌ها همین اطلاع‌رسانی است. البته در دستورالعمل پیش‌بینی شده که دانشگاه‌های علوم پزشکی فهرست مراکز مجاز هر حوزه را بارگذاری کنند، اما من خودم وقتی یکی، دو بار به این سایت‌ها مراجعه کردم، اسامی مراکز مجاز آنچنان در پستو‌های این سایت‌هاست که شما نمی‌توانید این لیست‌ها را ببینید. این پیشنهاد خوب شما که نظام پرستاری هر شهرستان یا کشور انتشار این فهرست را انجام دهد، پیشنهاد خوبی است و حتماً در نظر می‌گیریم، اما باید ساز و کاری برای آن تعریف شود. ما در ۱۵۹ شهر که پرستاران حضور دارند، دفتر داریم و این دفتر‌ها فرصتی است تا بتوانیم یک سیستم نظارتی را در کنار سازمان فعال کنیم. پیشنهاد ما این است که از خود مراکز ارائه خدمات پرستاری در منزل هم به عنوان صنف کمک بگیریم. آن‌ها هم باید در بهبود خدمات صنف خودشان مشارکت کنند و ما هم ان‌شاءالله با انجمن صنف ارائه خدمات پرستاری در منزل جلسه‌ای خواهیم داشت تا راهکار‌های موجود را بررسی کنیم.
درباره بخش دوم سؤالم که با عنایت به چالش کمبود نیروی پرستاری در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور آیا به کارگیری این نیرو‌ها در قالب خدمات پرستاری در منزل موجب خروج بخش دیگری از این نیرو‌ها از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نمی‌شود و با این رویداد ما با جدی‌تر شدن بحران کمبود نیرو در مراکزی که به عامه مردم خدمات می‌دهند، مواجه نخواهیم بود؟
برطرف کردن کمبود نیرو واقعاً واجب است، اما عمدتاً کسانی که در حال حاضر برای ارائه خدمات مراقبت در منزل حضور پیدا می‌کنند، از همکارانی هستند که یا بازنشسته‌اند یا شیفت دومشان است؛ یعنی این همکار شیفت اولش را در بیمارستان ارائه خدمت می‌دهد و شیفت دومش را برای ارائه خدمات در منزل کار می‌کند، اما اینجا هم مانند بقیه قسمت‌های کشور با کمبود نیرو مواجهیم. از سوی دیگر اگر خدمات پرستاری را در منزل فعال کنیم، مطمئن باشید بار بیمارستان‌های ما کم می‌شود؛ یعنی فعال شدن خدمات پرستاری در منزل باعث خروج پرستاران از سیستم ارائه خدمت نخواهد شد، بلکه از یک بخش به یک بخش دیگر مراجعه و انتقال پیدا خواهد کرد.
آیا خدمات پرستاری در منزل تعرفه هم دارد؟
ارائه خدمات پرستاری در خانه یکی از موضوعاتی است که طی سال‌های اخیر مطرح‌شده و حتی برایش مصوبه‌ای تصویب و تعرفه‌گذاری هم شده‌است. البته در این بخش هم مانند بخش‌های دیگر، تعرفه‌ها متناسب با خدمات ارائه‌شده نیست و نیاز داریم آن را بازنگری کنیم. در عین حال ما معتقدیم حتی اگر این تعرفه‌ها بازنگری شود و پوشش بیمه‌ای اتفاق بیفتد، باز هم برای مردم و بیماران حتماً مقرون به صرفه‌تر است؛ این اتفاق به نفع مردم، نظام سلامت و بیمه‌هاست و یک اتفاق برد- برد است، برخی از خدمات‌ها را تا حد آی‌سی‌یو در منزل می‌توانیم برای خدمت داشته‌باشیم و نیازمند توسعه این تعرفه‌ها هستیم.
شما به عنوان رئیس سازمان نظام پرستاری آیا آماری از بیکاری پرستاران دارید؟ در واقع با توجه به شرایط کمبود نیرو‌های پرستاری، آیا باز هم ما با پرستار بیکار مواجهیم؟
به صورت عام در کل کشور اگر بخواهیم کل نیاز کشور را با پرستارانی که متقاضی کار هستند، مقایسه کنیم شاید بتوانیم بگوییم پرستار بیکار نداریم، اما به صورت لوکال کمبود‌هایی داریم؛ مثلاً در غرب کشور، چون دانشکده پرستاری داریم و پرستاران را تربیت می‌کند و بیمارستان جدیدی در این قسمت افتتاح نشده و مراکز درمانی توسعه پیدا نکرده، در این قسمت ما پرستاران بیکار داریم، اما همین پرستار بیکار اگر به مرکز کشور یا مرکز استان بیاید برایش کار هست. در واقع مشکل اصلی ما در حال حاضر، توزیع نامتوازن دانشکده‌ها و فرصت‌هاست، اما در برخی از نقاط بیکاری هم وجود دارد و این مسئله قابل‌کتمان نیست.
